Objaśnienie chińskiej "Wielkiej Nauki"

Posted by on in Religia

b2ap3_thumbnail_gallery_696881_400_650_20130120-184247_1.jpg

Wielka Nauka należy do najważniejszych tekstów konfucjańskich. Jej zapisanie przypisuje się najczęściej uczniowi Konfucjusza 曾子 (Zengzi). Pierwotnie stanowiła część "Zapisków o obyczajach". W czasach dynastii Song zaczęła funkcjonować jako samodzielna księga i weszła w skład tzw. Czteroksięgu konfucjańskiego, który w późniejszych czasach stał się podstawą edukacji wszystkich chińskich urzędników.

Jej tekst brzmi następująco:

大学之道,在明明德,在亲民,在止于至善。知止而后有定,定而后能静,静而后能安,安而后能虑,虑而后能得。物有本末,事有终始,知所先后,则近道矣。古之欲明明德于天下者,先治其国,欲治其国者,先齐其家;欲齐其家者,先修其身;欲修其身者,先正其心;欲正其心者,先诚其意;欲诚其意者,先致其知,致知在格物。物格而后知至,知至而后意诚,意诚而后心正,心正而后身修,身修而后家齐,家齐而后国治,国治而后天下平。自天子以至于庶人,壹是皆以修身为本

W luźnym tłumaczeniu, które jednocześnie jest przedstawieniem interpretacji tekstu, Wielka Nauka może brzmieć w  następujący sposób (tłumaczenie dosłowne znajduje się na dole):

Drogą Wielkiej Nauki jest wydobywanie na jaw pierwotnie posiadanej przez człowieka możliwości bycia cnotliwym i poprzez wpływ własnej cnoty czynieniem cnotliwymi innych ludzi i trzymaniem się tego, już obecnego w nas samych dobra, bez przekraczania granic, które narzuca naszemu postępowaniu. Jeśli zna się ograniczenia narzucane przez dobro naszej natury, wówczas można trzymać się ich i zyskać stabilność. Bycie stabilnym to bycie nieporuszonym dla sprzecznych z dobrem naszej natury, egoistycznych poruszeń. Jeśli zaś jesteśmy nieporuszeni, wówczas stajemy się spokojni. Dzięki skupionemu, spokojnemu umysłowi możemy rozszerzać własną świadomość poprzez poznanie. Poznanie zaś jest środkiem urzeczywistniania dobra naszej własnej natury. Rzeczy i sprawy mają początki oraz końce. Znać ich kolejność, to być bliskim Drogi.

Starożytni, gdy chcieli, aby cnota zawarta w naturze człowieka panowała na świecie, najpierw zaprowadzali jej panowanie we własnym państwie. Aby jednak mogli uczynić swe państwo cnotliwym, najpierw powinni za pomocą cnoty doprowadzić własną rodzinę do porządku, jedności i harmonii. Warunkiem doprowadzenia rodziny do takiego stanu jest samodoskonalenie się. Samodoskonalenie się polega na czynieniu umysłu prawym. Czynienie umysłu prawym, to baczenie na niego i oczyszczanie go z wszystkich nieprawych poruszeń. Jednakże warunkiem następującytego jest poprzez badanie rzeczy (głównie relacji międzyludzkich oraz własnych odczuć – odpowiednika europejskiego sumienia) doprowadzenie własnej świadomości do pełnego poznania dobra własnej natury, które jest zasadą wszelkiej prawości.

Gdy poznanie zostało doprowadzone do pełni, wówczas umysł staje się oczyszczonym, a będąc oczyszczonym staje się prawym. W ten sposób człowiek się doskonali. Umożliwia mu to zaprowadzenie ładu, jedności i harmonii we własnej rodzinie, co wpływa na całe otoczenie wokół i na zwiększanie ładu w całym państwie. Dlatego też zaprowadziwszy ład w rodzinie jest w stanie dobrze nim rządzić. Dobre rządy nad państwem natomiast przyczyniają się do tego, że na całym świecie może zapanować pokój.

Wszyscy, od Syna Nieba aż po zwykłych ludzi powinni czynić samodoskonalenie się podstawą swojej życiowej praktyki.

Ważne jest, aby nie dać się zwieść słowu „cnota". Jest to inna gra językowa niż ta, w którą grali Arystoteles i Platon. Dla nich cnotą był jakiś sposób rozumnego postępowania. Dla konfucjanistów natomiast cnotą jest postępowanie zgodne z konfucjańskim pojmowaniem Drogi. Droga ta to sposób w jaki winny się toczyć sprawy ludzkie. Jej uszczególnieniem jest pięć relacji międzyludzkich, które konfucjanizm uznaje za podstawowe i wzorcowe. Są to relacja między ojcem a synem, starszym bratem i młodszym bratem, mężem i żoną, władcą i poddanym oraz między przyjaciółmi. Przy czym z tych pięciu relacji najważniejsze są pierwsze trzy, a relacja między władcą i poddanym jest wzorowana na relacji między ojcem i synem, zaś relacja między przyjaciółmi jest wzorowana na relacji między starszym bratem i młodszym bratem.

We wszystkich wspomnianych wyżej relacjach panowała zasada hierarchii. Syn winien być posłuszny ojcu, żona mężowi, młodszy brat starszemu bratu, poddany władcy, a młodszy przyjaciel winien okazywać większy szacunek starszemu przyjacielowi. Z drugiej strony osoba stojąca na wyższym miejscu w hierarchii była odpowiedzialna za osobę stojącą niżej, przede wszystkim za dbanie o jej rozwój moralny. Osoba stojąca niżej, miała zaś obowiązek upominać osobę stojącą wyżej, jeśli dostrzegała, że ta popełnia błąd, lecz nawet wtedy nie powinna otwarcie okazywać nieposłuszeństwa i braku szacunku.

Sposób odnoszenia się do siebie ludzi w obrębie powyższych relacji od strony formalnej regulowały zasady rytuału i właściwego postępowania, które zawierały przepisy podpadające pod europejskie kategorie etyki i etykiety. Jedynie postępowanie zgdodne z tymi zasadami mogło być uznane za właściwe i posiadające wartość moralną.

Dlatego też cnota w rozumieniu konfucjańskim oznaczała szczere postępowanie zgodnie z wymogami pełnionej przez siebie roli społecznej, przy jednoczesnym zachowywaniu zasad rytuału i właściwego zachowania.

W dosłownym tłumaczeniu tekst Wielkiej Nauki brzmi tak:

Wielka Nauka zakłada, że natura człowieka jest dobra, to znaczy, że każdy ma predyspozycje do pełnienia roli ojca, syna, męża, żony, starszego brata, młodszego brata itd., ponieważ w pełnieniu tych właśnie ról urzeczywistnia się człowieczeństwo człowieka. Jednakże, aby pełnić je dobrze, należy się uczyć, obserwując innych ludzi, siebie samych oraz przykłady właściwego postępowania zostawione nam przez starożytnych mędrców. Droga Wielkiej Nauki zawiera się w rozjaśnianiu jaśniejącej cnoty, w byciu bliskim ludowi, w zatrzymywaniu się przy prawdziwym dobru. Jeśli zna się miejsce, w którym należy się zatrzymać, wówczas można być stabilnym. Będąc stabilnym, można być nieporuszonym. Będąc nieporuszonym, można być spokojnym. Będąc spokojnym, można myśleć/postrzegać/być świadomym. Rzeczy mają korzenie i wierzchołki, sprawy mają końce i początki, wiedzieć co jest najpierw, a co potem, to znaczy być blisko Drogi. Starożytni chcąc rozjaśnić jaśniejącą cnotę na całym świecie pod niebem, najpierw [dobrze] rządzili we własnym państwie, pragnący [dobrze] rządzić we własnym państwie, najpierw doprowadzali własną rodzinę do jedności (i harmonii), pragnący doprowadzić swoją rodzinę do jedności, najpierw doskonalili samych siebie, pragnący doskonalić samych siebie, najpierw czynili prawym własny umysł, pragnący czynić prawym własny umysł, najpierw czynili go szczerym/ oczyszczali go [z nierpawych myśli, pragnień i wyobrażeń], pragnący uczynić własny umysł szczerym/oczyścić go [z nierpawych myśli, pragnień i wyobrażeń], najpierw doprowadzali do pełni własne poznanie, a doprowadzenie poznania do pełni zawiera się w badaniu/poznawaniu rzeczy. Gdy rzeczy są zbadane/poznane, poznanie/wiedza jest prawdziwe, gdy poznanie/wiedza jest prawdziwe, umysł może być uczyniony szczerym/ oczyszczony [z nieprawych myśli, pragnień i wyobrażeń], gdy umysł został uczyniony szczerym/ oczyszczonym [z nierpawych, myśli, pragnień i wyobrażeń], wtedy może być prawym, gdy umysł jest prawym, człowiek doskonali sam siebie, gdy człowiek się udoskonali, może doprowadzić do jedności [i harmonii] swoją rodzinę, gdy doprowadzi do jedności [i harmonii] swoją rodzinę, może [dobrze] rządzić państwem, a gdy państwo jest [dobrze] rządzone, pod niebem panuje pokój. Wszyscy, począwszy od cesarza a skończywszy na zwykłych ludziach, każdy [powinien] czynić samodoskonalenie się swoim fundamentem.

Tagged in: Chiny konfucjanizm
W Polsce ukończyłem studia magisterskie z historii. Przez dwa lata uczyłem się języka chińskiego w Shandong University w Chinach. Potem pracowałem w Shenzhen. Teraz mieszkam w Warszawie i pracuję w SWPS. Nazwałbym się filozofem, w znaczeniu jakie nadawali temu słowu starożytni Grecy, czyli inaczej mówiąc jestem miłośnikiem mądrości, której ciągle mi brakuje, a moje życie wypełniają jej poszukiwania.
Social sharing
Trackback URL for this blog entry.

Comments

Blog Naukowy Etyk Praktycznej

Active Groups

No active groups.