MOBBING

  Mobbing jako zjawisko patologiczne, powtarza się systematycznie i występuje od wielu lat w zakładach pracy. Jego cechą jest bezbronność ofiary wobec mobbera (tak nazywa się osobę, która stosuje zachowania mobbingowe). Same akty przemocy fizycznej nie stanowią natomiast istoty mobbingu.

Mobbing może być stosowany jako mobbing czynny i bierny.
Mobbing czynny można określić jako obarczanie zbyt dużą odpowiedzialnością pracownika przy jednoczesnym ograniczeniu mu możliwości podejmowania decyzji, co powoduje poczucie zagrożenia u pracownika.
Mobbing bierny to powtarzający się stan lekceważenia pracownika poprzez np. niewydawanie mu poleceń.
Instytucja mobbingu wprowadzona została do Kodeksu pracy przepisami ustawy z 14.XI.2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw, weszła natomiast w życie 1.I.2004 r.
Zgodnie z art. 94[3] § 2 Kodeksu pracy (k.p.) mobbing oznacza:

  1. działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi,
    Mobbing dotyczy tylko pracowników, osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż umowa o pracę, nie mogą korzystać ze wskazanej regulacji.
    Mogą natomiast powoływać się na przepisy o ochronie dóbr osobistych, głownie na naruszenie dobrego imienia, bądź na przepisy kodeksu karnego.
    Pracownik występując o roszczenia, zobowiązany jest na mocy atr. 6 k.c. udowodnić fakt, iż pracodawca dopuścił się działań naruszających przepisy prawa.
  2. polegające na uporczywym i długotrwałym
    Wprowadzenie tego elementu do regulacji, spowodowało zawężenie jego stosowania.
    Oznacza to, iż za mobbing nie mogą zostać uznane zachowania jednorazowe, nie zależnie od tego czy, wypełniają one pozostałe znamiona niezgodnego z prawem działania.
    Należy jednak zaznaczy, że Kodeks pracy nie określa wyraźnie okresu po upłynięciu którego pozwalałoby zakwalifikować dane zachowanie jako mobbing.
    Z pomocą przychodzi tutaj doktryna, która przyjmuje okres 6 miesięcy. Ponadto działania polegające na zastraszaniu, poniżaniu, dręczeniu muszą występować również systematycznie co najmniej raz w tygodniu. Wyłączenie przez ustawodawcę zajść jednorazowych, nie oznacza bynajmniej ich tolerowania. W takiej sytuacji skrzywdzonemu pracownikowi ochronę swoich praw wyznaczają przepisy o ochronie dóbr osobistych.
  3. nękaniu lub zastraszaniu pracownika,
    Międzynarodowa Organizacja Pracy w sporządzonych na jej zlecenie ekspertyzach wymienia kilkadziesiąt zachowań, mogących wyczerpać znamiona przemocy w miejscu pracy. To m.in. groźby, obrażanie, stosowanie ostracyzmu, niegrzeczne gesty, przeklinanie, krzyki, popychanie i inne formy przemocy fizycznej.
    Doktryna zauważa, że mobbing mogą stanowić takie zachowania jak;
    • nieuzasadnina krytyka,
    • publiczne upokarzanie i publiczne nagany,
    • niejednoznaczne polecenia,
    • straszenie zwolnieniem z pracy,
    • niemożliwe do realizacji nieprzekraczalne terminy wykonania polecenia,
    • niejednoznaczne polecenia,
    • przymusowe zostawanie po godzinach pracy,
    • przymus pracy w urągających warunkach,
    • przydzialanie bezsensownych zadań do wykonania,
    • rozpowszechnianie złośliwych plotek,
    • obelżywe listy, maile,
    • terror telefoniczny,
    • wrogie spojrzenia.
    Prof. W. Muszalski wskazuje na 5 przykładowych grup zjawisk, które odpowiadają przesłanką kodeksowego pojęcia mobbingu:
    1. oddziaływania utrudniające możliwości komunikowania się,
    2. oddziaływania zaburzające stosunki społeczne,
    3. działania mające na celu zaburzenie społecznego odbioru osoby,
    4. działania mające wpływ na jakość sytuacji życiowej i zawodowej,
    5. działania mające szkodliwy wpływ na zdrowie ofiary
  4. wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu pracowników.
    Istnienie mobbingu uzależnione jest od patologicznych działan pracodawcy, których efektem jest zaniżona ocena przydatności zawodowej pracownika, poniżenie, czy ośmieszenie go, odizolowanie, lub w końcu wyeliminowanie z zespołu pracowników.
    Należy wskazać, że działania pracodawcy nie muszą być bezprawne, wystarczy by wywołały jeden ze wskazanych skutków.
    Zachowanie mobbera ma więc być skierowane na poniżenie, lub ośmieszenie pracownika, odizolowanie go od współpracowników lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

W pierwszym paragrafie art. 94[3] k.p. ustawodawca nałożył obowiązek na pracodawcę przeciwdziałania mobbingowi.
Działania te winny być prowadzone w dwóch kierunkach tj. profilaktyki antymobbingowej i działania następczego.
Pracodawca odpowiada względem pracownika za czyny wypełniające znamiona mobbingu, jak taż odpowiedzialność jego rozciągnięta jest na sytuacje w których naruszył obowiązek przeciwdziałania mobbingowi.
Pracodawca odpowiada także za mobbing, którego dopuścił się współpracownik pracodawcy, inny pracownik, kontrahent, osoba świadcząca na rzecz pracodawcy pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a nawet małżonek lub dorosłe dziecko pracodawcy. Tak szeroki katalog odpowiedzialności pracodawcy zachęca do przeciwdziałania patologicznej sytuacji jaką jest mobbing oraz stanowi istotny element ochrony praw pracowniczych.
Przepisy prawne przewidują również odpowiedzialność karną pracodawcy m.in. za stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej, pomówienie osoby, złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracownika, nie dopełnienie obowiązków BHP poprzez narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
W paragrafie 3 omawianego artykułu regulującego mobbing tj. art. 94[3] ustawodawca reguluje uprawnienie pracownika u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia.
W takiej sytuacji pracownik ma możliwość dochodzenia od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Pracodawca odpowiada również za całokształt doznanej krzywdy przez pracownika. W takim przypadku prawidłem postępowania jest uwzględnienie takich czynników jak np. nasilenie cierpień, trwałość następstw oraz konsekwencje uszczerbku w życiu osobistym i społecznym.